We moeten Harry Mulisch niet herinneren als de arrogante schrijver, die boeken schreef vol mythologische verwijzingen, maar als een maatschappelijk betrokken auteur, die steeds andere gedaanten aannam om het raadsel van het leven te doorgronden.
Dat stelt de Tilburgse literatuurwetenschapper Sander Bax, die werkt aan een monografie over de schrijver. Het boek dat volgens Bax het beste de diverse gedaanten van Mulisch, alsook zijn maatschappelijke betrokkenheid, laat zien, is niet zo zeer De Aanslag of De ontdekking van de hemel, maar De zaak 40/61, dat handelt over het proces tegen oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann. Bax: “Hier zien we Mulisch in diverse gedaanten: filosoof, journalist, historicus, essayist en schrijver.” Opvallend is hoe Mulisch dezelfde conclusie trok als de politiek filosofe Hannah Arendt, die eveneens het proces volgde. Arendt noemde Eichmann een voorbeeld van ‘het banale kwaad’- de ambtenaar die slechts uitvoert zonder enige morele overweging. Mulisch schreef: “Deze uitermate bruikbare, volstrekt onkorrupte, levensgevaarlijke man is het tegendeel van de rebel.”
Bax: “Mulisch denkt in zijn werk heel fundamenteel na over wat het betekent om schrijver te zijn, hoe het schrijven van literatuur eigenlijk werkt. Maar dat denken over het schrijverschap valt volkomen samen met zijn denken over de wereld, over de ‘gruwel’ en over de mogelijke herhaling van dat grote gevaar in de wereld waarin hij leefde. Uit de vele lezingen en artikelen die Mulisch in de jaren zestig schreef over de Vietnamoorlog en de dreigende atoomoorlog blijkt een volstrekt authentieke angst voor de gedachte dat de mens in staat was geworden om de wereld te vernietigen. Veel van Mulisch’ werk, denk aan het schitterende verhaal De versierde mens, gaat over de kleinheid van de mens en de grootheid van de verantwoordelijkheid waarmee hij zichzelf heeft beladen. Er wordt de laatste jaren vaak gezegd dat de literatuur zich te veel heeft losgemaakt van het engagement; het oeuvre van Harry Mulisch laat in al zijn fasen zien hoe schrijverschap en maatschappelijke betrokkenheid nooit zonder elkaar kunnen bestaan.”
Lees ook:Harry Mulisch overleden (UPDATE)
Lees ook:Harry Mulisch overleden, oeps toch niet
Lees ook:Harry Mulisch herdacht (bekijk afscheid hier)
Lees ook:Wat betekende Harry Mulisch voor jou?
Lees ook:Eerste Harry Mulisch Festival in Amsterdam